پیشگیری و درمان اختلالات صوت - وبلاگ مهدی آبادانی

به گزارش وبلاگ مهدی آبادانی، رعایت بهداشت صوتی می تواند باعث پیشگیری از بروز بسیاری از موارد اختلالات صوتی گردد. یکی از نکات مهمی که باید به آن توجه نمود این است که در بیشتر موارد، قبل از آغاز مشکل می توان به آسانی از بروز آن جلوگیری

نویسندگان:یونس امیری شوکی

محمد صادق جنابی

لیلا قلیچی

مریم خداوردی پور

1- پیشگیری از ابتلا به اختلالات صوت

رعایت بهداشت صوتی می تواند باعث پیشگیری از بروز بسیاری از موارد اختلالات صوتی گردد. یکی از نکات مهمی که باید به آن توجه نمود این است که در بیشتر موارد، قبل از آغاز مشکل می توان به آسانی از بروز آن جلوگیری نمود، و به اصطلاح معروف، علاج واقعه را قبل از وقوع باید جست. همواره این جمله معروف را به خاطر داشته باشید که پیشگیری آسان تر از درمان است. بسیاری از اقدامات پیشگیرانه، اثر بخش، کم هزینه و حتی رایگان هستند.

در صورت بروز اولین علائم خطر، باید سریعاً در جستجوی برترین درمان ممکن بود. بسیاری از افراد، آنقدر پیگیری جدی برای درمان را به تعویق می اندازند که دیگر دیر شده یا درمان بسیار سخت و طولانی شده است. مراجعه فوری به یک آسیب شناس گفتار و زبان یا یک متخصص گوش و حلق و بینی، اولین اقدامی است که باید انجام گردد. در انتخاب متخصصی که می خواهید به او مراجعه کنید به این نکته توجه نمایید که او باید در زمینه ی اختلالات صوت دارای تجربه ی کافی باشد.

2- پیگیری درمان اختلالات صوت

یکی از اهداف مهم این کتاب، بالا بردن آگاهی معلّمان برای تشخیص اولیه احتیاج به پیگیری درمان اختلالات صوتی است که ممکن است خود یا همکارانشان با آن ها روبرو شوند. لذا، اسم این مبحث را پیگیری درمان... گذاشتیم نه درمان اختلالات صوت. اختلالات صوت احتیاج به درمان دارند و انجام اقدامات خودسرانه می تواند اثرات زیانبار و گاه غیر قابل جبرانی را در پی داشته باشد. بیمار باید پیگیر درمان مشکل صوتی خود باشد. او جهت آنالیز مشکل خود می تواند به آسیب شناس گفتار و زبان و متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه نماید.

اولین موضوعی که در این قسمت باید مورد توجه قرار گیرد زمان آغاز درمان است. در بیشتر موارد اختلالات صوت، زمان عامل بسیار مهمی است. در بسیاری از موارد، اگر درمان به موقع و در اولین فرصت ممکن انجام گردد مشکل موجود را می توان به آسانی، در زمان اندک، و با هزینه ای بسیار کم برطرف کرد و از تشدید آن هم جلوگیری کرد. اگر درمان به تعویق بیفتد و مشکل بیمار مزمن و یا شدید گردد درمان مشکل تر، طولانی تر، و پُر هزینه تر خواهد شد. بسیاری از مبتلایان به اختلالات صوت، یا جهت درمان مراجعه نمی کنند یا در صورت مشاهده ی اولین علائم بهبودی صدا، برنامه ی درمان خود را قطع می کنند و احتمال می دهند دیگر احتیاجی به مراجعه و پیگیری درمان ندارند و امیدوارند بهبودیشان با بعضی مراقبتهای ساده، روز افزون گردد؛ در حالی که غالباً این گونه نیست و فقط در مواردی نادر، چنین بهبودی هایی رخ می دهند. لذا، تأکید می گردد تا در صورت بروز اولین علائم اختلالات صوت، به متخصصین مربوطه مراجعه کرده و به آنالیز علت یا علل، امکان درمان و راه های درمان مشکل خود بپردازند. بهتر است همه به این نکته ی مهم توجه داشته باشند که هر چه زودتر اقدام گردد درمان سهل الوصول تر و امکان بهبودی بیشتر است؛ و هر چه زمان ابتلا به اختلال صوت بیشتر باشد درمان مشکل تر شده و امکان بهبودی کمتر خواهد شد.

نکته ی مهم دیگر این است که فقط آغاز به موقع درمان مهم نیست بلکه ادامه ی درمان هم باید به طور کامل انجام گردد. متأسفانه بسیاری از مراجعین، در اثنای درمان وقتی که به صدای قابل قبولی می رسند خودسرانه درمان را قطع می کنند، غافل از اینکه هنوز درمان به انتها نرسیده است و ممکن است به آسانی عود کند. بنابراین، تصمیم گیری درباره ی قطع درمان به عهده ی متخصصین مربوطه است و بیمار یا خانواده ی وی نباید خودسرانه درمان را قطع کنند.

یکی دیگر از مسائل موجود در مورد آغاز به موقع درمان، پیگیری صحیح آن و مراجعه ی درست به متخصصین مربوطه است که کم بودن آگاهی و اطلاعات لازم در این باره مزید بر علت می گردد.

اولین موضوعی که در مورد فرایند درمان باید مورد توجه قرار گیرد این است که ابتدا باید به چه کسی مراجعه کرد. پاسخ این سؤال به شرایط بیمار بستگی دارد. معلمی که در اثر ابتلا به بیماری خاصی دچار مشکل صوتی شده است و هنوز بیماریش ادامه دارد بهتر است ابتدا به پزشک متخصص مربوطه مراجعه کند. در صورتی که مشکل صوتی بیمار بیش از یک یا دو هفته پابرجا به جای مانده باشد، بهتر است پزشک او را به آسیب شناس گفتار و زبان یا گفتار درمانگر ارجاع دهد تا ضمن ارزیابی مشکل بیمار، درباره ی لزوم ارائه ی خدمات صدادرمانی جهت درمان یا پیشگیری از ابقاء مشکل صوتی موجود تصمیم بگیرد.

معلّمی که بیماریش بهبود یافته است ولی مشکل صوتیش ادامه دارد بهتر است ابتدا به آسیب شناس گفتار و زبان مراجعه کند. اگر بیمار قبلاً به پزشک مراجعه نکرده باشد معمولاً آسیب شناس گفتار و زبان او را به پزشک هم ارجاع می دهد تا او هم نظر خود را اعلام نماید.

پزشک مربوطه در کشورمان معمولاً متخصص گوش و حلق و بینی است که در زمینه ی اختلالات صوت دارای تجربه ی کافی باشد. در بسیاری از کشورها، متخصص مربوطه حنجره شناس نام دارد که در بسیاری از کتب خارجی، از آنها به این نام یاد شده است.

اقدامات درمانی موجود برای اختلالات صوت عبارتند از صدا درمانی، دارو درمانی، و جراحی. در بعضی موارد، ممکن است احتیاج به روان درمانی هم وجود داشته باشد. صدا درمانی در بیشتر موارد ابتلا به اختلالات صوت، اولین و مهمترین گزینه ی درمانی است ولی در بعضی موارد بنا به دلایل خاصی، قبل از صدا درمانی احتیاج به یک دوره درمان دارویی یا درمان به وسیله جراحی وجود داشته باشد. در بیشتر موارد، قبل از تصمیم گیری درباره ی جراحی، ابتدا یک دوره ی صدا درمانی توصیه می گردد تا در صورت قابلیت درمان با صدا درمانی، بیمار هزینه و عوارض جانبی ناشی از عمل جراحی را متحمل نگردد.

3- اثر بخشی درمان

اثربخشی درمان، یکی از مهمترین موضوعاتی است که باید مورد توجه قرار گیرد. عوامل مختلفی با مقدار اثر بخشی درمان ارتباط دارند. بعضی از این عوامل عبارتند از:

الف- زمان اقدام برای آغاز درمان.

هر چه زودتر اقدام گردد می توان نتایج بهتری را انتظار داشت. بهتر این است که اولین اقدامات، در جهت پیشگیری از ایجاد اختلالات صوت باشد؛ که مستلزم رعایت جوانب مختلف بهداشت صوتی است.

ب- دانش و تجربه ی متخصص یا متخصصین مربوطه.

بدیهی است فرد مبتلا به مشکل صوتی باید در انتخاب متخصص یا متخصصینی که می خواهند جهت درمان به آنها مراجعه کنند دقت کنند.

ج- پیگیری درمان، عامل مهم دیگری است که پیش از این درباره ی آن بحث کردیم.

4- فرایند درمان

بیمار جهت آنالیز مشکل صوتی خود می تواند به آسیب شناس گفتار و زبان و متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه نماید. آسیب شناس گفتار و زبان ضمن معاینه ی بیمار و آنالیز مشکل موجود، علل ایجاد، تشدید و ابقاء مشکل صوتی و آنالیز راهکارهای حل مشکل به وسیله صدا درمانی، بیمار را به متخصص گوش و حلق و بینی ارجاع می دهد و به گفتگو با وی درباره مشکل موجود و درمان های دارویی، و جراحی می پردازد. در صورتی که بیمار به متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه نماید، وی هم ضمن آنالیز مشکل بیمار، و اعلام نتایج ارزیابی خود از شرایط او، جهت آنالیز بیشتر مشکل، بیمار را به آسیب شناس گفتار و زبان ارجاع می دهد و به گفتگو با وی می پردازد.

پس از انتخاب و ارجاع به متخصص یا متخصصینی که ابتدا باید به آنها مراجعه کرد، پیگیری درمان، و انجام اقدامات تجویز شده باید دقیقاً انجام گردد تا برترین نتایج ممکن حاصل گردد. اگر خطر ابتلا به اختلالات صوت جدی گرفته گردد و پیگیری درمان به موقع انجام گردد پیش آگهی بسیار بهتری را می توان انتظار داشت.

ارجاع مناسب و به موقع هم از مهمترین اقدامات است. اگر معلّمی در اثر سرماخوردگی دچار مشکل صوتی گردد بهتر است به پزشک متخصص ارجاع داده گردد ولی اگر بعد از بهبود سرماخوردگی، علائم اختلالات صوت باقی ماند باید در اولین فرصت ممکن به یک آسیب شناس گفتار و زبان ارجاع داده گردد. در صورتی که بعد از داد و فریاد یا بد استفاده کردن از صدا، فرد با مشکل صوتی روبرو گردد بهتر است به آسیب شناس گفتار و زبان ارجاع داده گردد. در بسیاری از موارد بهتر است آسیب شناس گفتار و زبان و متخصص گوش و حلق و بینی هر دو مشکل صوتی فرد را آنالیز کنند.

5- صدا درمانی

صدا درمانی به وسیله آسیب شناس گفتار و زبان و یا گفتار درمانگر انجام می گردد و شامل اقداماتی است که از بدتر شدن صدای بیمار جلوگیری می نماید، باعث بهبودی صدای او می گردد، مقدار روبرو شدن بیمار با عوامل ایجاد کننده یا تشدید کننده اختلالات صوت را کاهش داده، و مقدار تحمل او را در مقابل این عوامل افزایش می دهد.

در صدا درمانی، آسیب شناس گفتار و زبان شرایط موجود صدای بیمار و عوامل احتمالی مربوطه را ارزیابی می نماید و سپس با توجه به یافته های به دست آمده در ارزیابی، برنامه ی درمانی مناسب برای آن بیمار را طراحی می نماید. در صدا درمانی، بیمار با عوامل دخیل در ایجاد، ابقاء و تشکیل مشکل صوتیش آشنا می گردد، اقدامات لازم برای جلوگیری از بروز آنها یا کاهش مقدار وقوع آنها طرح ریزی و توصیه می گردد، تمرینات لازم برای درست صحبت کردن آموزش داده می گردد، راه های مناسبی برای ترک عادات صوتی نامناسب یا آسیب رسان و جایگزین کردن آنها با عادات صوتی درست و مفید توصیه می گردد و هر هفته یا هر چند روز یک بار، عملکرد بیمار در مراحل مختلفِ اجرای اقدامات تجویز شده ارزیابی می گردد.

6- دارو

امروزه مصرف دارو وسیله ای قوی و مفید برای مبارزه با بسیاری از بیماری هاست و سالانه جان میلیون ها انسان در سرتاسر دنیا از خطر مرگ و خطرات جدی دیگر نجات می دهد. با وجود این کمتر دارویی وجود دارد که مصرف آن برای انسان بی ضرر باشد. می توان گفت تصمیم گیری درباره ی بعضی از داروها به مثابه ی انتخاب بد و بدتر است. داروهایی که می توانند بر صدای انسان اثر داشته باشند زیادند. این داروها را می توان به چند دسته تقسیم کرد که عبارتند از:

1- داروهایی که بر سرفه کردن و چسبندگی مخاط مؤثرند.

2- داروهایی که برای کاهش علائم آلرژی و آسم تجویز می شوند.

3- داروهای ضد التهاب.

4- داروهایی که نقش آنها با باز کردن برنش ها است.

5- آنتی بیوتیک ها.

6- داروهایی که عملکرد صوتی را تغییر می دهند.

وقتی معلمی به خاطر سرماخوردگی به پزشک مراجعه می نماید بسیاری از پزشکان داروهای ضد درد و التهاب را تجویز می کنند تا صدای معلم زودتر بهبود یابد و زودتر بتواند سر کلاس برگردد. توصیه ی ما این است که چنین داروهایی با کسب اجازه از پزشک مصرف نگردد یا اگر مصرف شد احساس بهبودی ناشی از مصرف آنها نباید به این معنی تلقی گردد که معلّم مورد نظر می تواند به کلاس درس برگردد. در چنین مواردی ضروری است معلم جهت رعایت بهداشت صوتی لااقل به مدت یک الی سه روز دست از کار بکشد. درد و گرفتگی صدا، علائم وجود خطر هستند و معنی آنها این است که اولاً باید دست از کار تدریس کشید و ثانیاً باید پیگیر درمان بود.

بعضی افراد غیرمتخصص در مواقع خستگی یا گرفتگی مختصر صدا، به تجویز اسپری های خاصی می پردازند و اظهار می دارند که این اسپری ها مشکل شما را برطرف می نماید، در حالی که این گونه نیست و بیشتر آنها مضرند. معمولاً آن چه که این اسپری ها را از بین می برند احساس درد و خستگی است؛ یعنی علائم خطر را از بین می برند. برطرف علائم خطر باعث می گردد تا معلم مانند شرایط طبیعی از حنجره و صدای خود استفاده کند که از نظر بهداشت صوتی، این کار بسیار آسیب رسان است.

7- جراحی

جراحی یکی از گزینه های درمانی برای اختلالات صوت است. معمولاً جراحی علاوه بر اینکه می تواند مشکل گشا باشد، همواره احتمال مشکل زا بودن هم برای آن وجود داد. به همین علت، اگر راه چاره مناسب دیگری غیر از جراحی وجود داشته باشد، معمولاً جراح از توصیه ی جراحی خودداری می نماید مگر اینکه بی اثر بودن راه های مناسب دیگر مانند دارو درمانی و صدا درمانی ثابت شده باشد. در بسیاری از موارد، صدا درمانی یا دارو درمانی، یا کاربرد توأمان آنها می تواند مشکل بیمار را حل نماید و فرایند درمانی او را از جراحی بی احتیاج سازد. در بسیاری از موارد، پزشک مربوطه برای اطمینان حاصل کردن از احتمال مؤثر واقع شدن درمان های دیگر، به تجویز دارو می پردازند یا برای صدا درمانی، بیمار را به آسیب شناس گفتار و زبان ارجاع می دهند و نظر او را جویا می گردد. در صورت امکان، موقتاً از جراحی صرف نظر می گردد تا نتیجه ی دارودرمانی و یا صدادرمانی معین گردد.

جراحی های مهم به 5 گروه عمده تقسیم می شوند:

1- حذف بافت آسیب دیده

2- ایجاد تغییر مناسب با استفاده از شکل، صندلی و یا تنش چین های صوتی

3- جراحی جهت تغییر عملکرد عصبی عضلانی حنجره ای

4- جراحی جهت بازسازی فقدان حنجره به طور کامل

5- جراحی که شامل برداشت کامل حنجره و بافت های اطراف آن می باشد.

منبع مقاله :

امیری شوکی، یونس، جنابی، محمد صادق، قلیچی، لیلا، خداوردی پور، مریم؛ (1385)، بهداشت صوت برای معلمان، [بی جا]: اندیشمند، چاپ اول

منبع: راسخون