آسیابهای کهن گناباد آمیزه ای از هنر و ابتکار با جاذبه گردشگری است - وبلاگ مهدی آبادانی

به گزارش وبلاگ مهدی آبادانی، ایرنا/ براساس آخرین خبرهای بدست آمده، آسیابهای کهن گناباد آمیزه ای از هنر و ابتکار با جاذبه گردشگری است.

آسیاب در نواحی مختلف ایران از قدمتی کهن برخوردار است و در این میان گناباد با توجه به جغرافیای طبیعی خود از نقاط مستعد برای فعالیت این آسیاب ها بشمار می رفته که هم اکنون تعدادی انگشت شمار از این آسیاب ها در منطقه ها شهری و روستایی این شهرستان به یادگار به جای مانده که قابلیت خوبی برای جذب جهانگردان دارد.

این آسیاب ها آمیزه ای از هنر، ابتکار و خلاقیت پیشینیان در خرد کردن غلات و گندم هستند که امروزه اگرچه با ورود فناوری های نوین دیگر نقش کاربردی پیشین خود را از دست داده اند اما میتوان از آنها به عنوان جاذبه ای برای جذب جهانگرد به این منطقه ها بهره برداری کرد.

بازسازی و فعالسازی دوباره برخی از این آسیاب ها، تابلویی مجذوب کننده از ابتکارات پیشینیان را پیش چشم مردم و جهانگردان قرار می دهد که با برنامه ریزی صحیح می گردد از آنها به عنوان قابلیتی برای رونق مالی منطقه ها روستایی استفاده کرد.

آسیاب های گناباد که بیشتر مربوط به دوران صفویه و قاجاریه بوده، در منطقه ها روستایی این شهرستان واقع است و هم اکنون 30 آسیاب با قدمتی حدود 300 ساله در این شهرستان وجود دارد.

آسیاب که در گذشته برای خرد کردن گندم و سایر غلات و تهیه آرد استفاده میشده، با بهره گرفتن از فشار آب کار میکرده و به نوعی نشانگر هوشمندی و سختکوشی پیشینیان بوده است. این آسیابها بیشتر در منطقه ها روستایی و کوهستانی و بر سر راه قناتها، رودها و هر جا که پستی و بلندی اجازه میداده از انرژی پاک و مقرون به صرفه آب برای چرخش سنگ آسیاب استفاده گردد، ایجاد میشده است.

مهمترین قسمت این آسیابها، تنوره آن است که به صورت مخروطی ناقص و وارونه طراحی و ساخته میشده است، به گونه ای که آب ذخیره شده در آن از روزنی کوچک با فشار، پره های سنگ آسیاب را به حرکت در می آورده است.

سنگ های آسیاب از نوع مقاوم و به شکل مدور و ثابت و متحرک بوده و گندم و جو از روزنی به مرکز آن راهنمایی میشده و بر اثر سایش و حرکت سنگ بالایی بر روی سنگ پایینی به آرد تبدیل می شده است.

بخشی از آسیابها نمایان و آشکار است و دیگر بخشهای آن نیز شامل محل هایی برای نگهداری جوال (کیسه) گندم و آرد و استراحت آسیابان بوده که معمولا از دیدها پنهان بوده است.

با پیشرفت علم و صنعتی شدن فرآیند آرد کردن گندم، آسیاب ها به تدریج کارآیی خود را دست داده و هم اکنون تنها یادی از آنها در خاطره ها بر جای مانده است.

گناباد با توجه به پیشینه تاریخی خود آثار تاریخی زیادی را در دل خود جای داده و از مجموع 250 اثر تاریخی شناسایی شده در این شهرستان 148 اثر در لیست آثار ملی به ثبت رسیده که در این میان آسیابهای تاریخی یک ظرفیت مهم جهانگردی بشمار می روند.

یک کارشناس فرهنگی و جهانگردی گناباد گفت: مردم این شهرستان از سده های گذشته با یاری آب قنوات و چشمه های موجود، آسیاب های متعددی را در منطقه ها مختلف این شهرستان ساخته بودند که برخی در بیابان و برخی در منطقه ها کوهستانی واقع شده اند.

علیرضا شناسایی افزود: این سازه های آبی که بیشتر در منطقه ها کوهستانی ساخته میشده اند، با استفاده از شیبهای تند و آب سرشار قنات ها، غلات اهالی را به نحوی مطلوب به آرد تبدیل میکرده اند.

وی افزود: آسیاب ها بعد از بازسازی و با جذب سرمایه گذار برای احیا یا توسعه امکانات جهانگردی در رونق مالی منطقه ها روستایی هم نقش مهمی دارند.

وی گفت: با عنایت به کوهستانی بودن و شرایط مطلوب بارندگی در بخش کاخک گناباد، طی سده های گذشته بیشتر آسیاب های شهرستان در این بخش و روستاهای تابعه آن ایجاد شده است.

شناسایی افزود: از این میان آسیاب کاخک یکی از آثار زیبای بر جا مانده از دوران قاجاریه است که در منطقه نمونه جهانگردی پارک آبشار این شهر واقع شده است و با توجه به سالم ماندن قسمتهای اصلی بنا، میتوان از آن به عنوان یک اثر مهم برای جذب جهانگرد استفاده کرد.

مسئول جهانگردی اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و جهانگردی گناباد نیز گفت: از مجموع 30 آسیاب تاریخی گناباد 13 اثر طی سالهای قبل در روستاهای کلات، سرآسیاب، سنو، تک زو، حاجی آباد، روچی، شوراب و شهرهای کاخک و بیدخت در لیست آثار ملی به ثبت رسیده یا ثبت آن در دست انجام است.

مهدی ذوالفقاری گفت: از این تعداد چهار آسیاب تاریخی در روستای سرآسیاب و شهر کاخک گناباد بازسازی شده و یک آسیاب هم در کاخک بعد از بازسازی راه اندازی شده و دوباره آماده کار است که در صورت فراهم بودن بستر لازم و شرایط مطلوب بارندگی و اندازه آب در مسیر رودخانه مجاور، می تواند فعالیت خود را شروع کند و با جذب سرمایه گذار و توسعه محوطه جهانگردی پیرامونی به عنوان یک قابلیت مهم جهانگردی نقش آفرینی کند.

وی ادامه داد: آسیاب های گناباد از سالهای گذشته در پی پیشرفت های صنعتی و استفاده از دستگاههای مکانیزه برای آرد کردن گندم و غلات در کارخانه های آرد یا فراوری آرد صنعتی، انحراف آب از مسیر رودخانه های مجاور آسیابها و تخریب بخشهایی از آنها به مرور زمان از فعالیت بازمانده اند.

وی ادامه داد: جلب مشارکت شهرداری های گناباد، کاخک و بیدخت و دهیاری ها و شوراهای اسلامی شهر و روستا برای استحکام بخشی آسیاب ها و تبدیل آن به ظرفیتی برای رونق مالی و جهانگردی منطقه ها شهری و روستایی، مهمترین اقدامات در دست انجام این اداره است که نیازمند توجه بیشتر مسئولان است.