افزایش کلسیم خون نشانه چیست و چه تأثیری روی سلامتی دارد؟ - وبلاگ مهدی آبادانی

به گزارش وبلاگ مهدی آبادانی، اصطلاح هیپرکلسمی به افزایش کلسیم خون اشاره دارد و معمولاً نتیجه فعالیت بیش از حد غدد پاراتیروئید است. از سایر علل احتمالی این مشکل می توان به افزایش بیش از حد ویتامین D، مصرف برخی داروها و ابتلا به برخی بیماری های زمینه ای مانند سرطان اشاره نمود.

کلسیم یک ماده معدنی ضروری است که بدن برای انجام بسیاری از وظایف خود به آن احتیاج دارد. این ماده مغذی به ساخت استخوان ها و دندان های قوی یاری می نماید و در عین حال در حفظ سلامت عضلات، اعصاب و قلب نقش دارد. همان طور که کاهش کلسیم در بدن برای سلامتی مضر است، افزایش بیش از حد آن هم مشکل ساز بوده و باعث تضعیف استخوان ها، ابتلا به سنگ کلیه و اختلال عملکرد قلب و مغز می گردد.

در این مقاله از وبلاگ مهدی آبادانی مگ به آنالیز علائم، علل و عوارض هیپرکلسمی می پردازیم و نحوه تشخیص و درمان آن را به وسیله پزشک شرح می دهیم. ما را تا انتهای این مطلب همراهی کنید.

هیپرکلسمی چیست؟

غدد پاراتیروئید مسؤول کنترل سطح کلسیم خون هستند. این چهار غده کوچک در پشت غده تیروئید قرار دارند و زمانی که بدن به کلسیم احتیاج دارد، هورمون پاراتورمون (PTH) را ترشح می نمایند. ترشح این هورمون باعث ارسال پیغام به اندام های زیر می گردد:

• استخوان ها برای آزاد کردن کلسیم در خون
• کلیه ها برای کاهش دفع کلسیم در ادرار
• کلیه ها برای فعال کردن ویتامین D تا دستگاه گوارش بتواند کلسیم بیشتری جذب کند

PTH به بدن یاری می نماید تا مقدار کلسیمی که از روده، کلیه ها و استخوان ها وارد جریان خون می گردد را کنترل کند. معمولاً PTH هنگامی که سطح کلسیم خون کم می گردد، افزایش می یابد و زمانی که سطح کلسیم بالا می رود، کاهش پیدا می نماید.

فعالیت بیش از حد غدد پاراتیروئید یا ابتلا به یک بیماری زمینه ای می تواند تعادل کلسیم را مختل کند. اگر سطح کلسیم خیلی بالا باشد، پزشک مشکل فرد را هیپرکلسمی تشخیص می دهد. این شرایط عملکردهای بدن را مختل می نماید و به بروز مسائل زیر منجر می گردد:

• تأثیر منفی روی سلامت استخوان ها
• پانکراتیت (التهاب لوزالمعده)
• سنگ کلیه
• عملکرد غیرطبیعی قلب و مغز

سطوح بسیار بالای کلسیم خون می تواند خطرناک باشد.

علائم افزایش کلسیم خون

هیپرکلسمی خفیف ممکن است هیچ علامتی ایجاد نکند، اما موارد شدیدتر آن با علائم زیر همراه است:

• تشنگی بیش از حد و تکرر ادرار: افزایش کلسیم خون باعث افزایش فعالیت کلیه ها می گردد. درنتیجه، ممکن است فرد دچار تکرر ادرار گردد که این شرایط می تواند به کم آبی بدن و افزایش تشنگی منجر گردد.
• معده درد و مسائل گوارشی: بالا بودن کلسیم خون می تواند باعث ناراحتی معده، درد شکم، حالت تهوع، استفراغ و یبوست گردد.
• درد استخوان ها و ضعف عضلانی: هیپرکلسمی باعث می گردد استخوان ها کلسیم زیادی آزاد نمایند. فعالیت غیرطبیعی استخوان به درد و ضعف عضلانی منجر می گردد.
• گیجی، بی حالی و خستگی: وجود کلسیم بیش از حد در خون روی مغز تأثیر می گذارد و این علائم را ایجاد می نماید.
• اضطراب و افسردگی: هیپرکلسمی ممکن است روی سلامت روان تأثیر بگذارد.
• فشار خون بالا و ریتم غیرطبیعی قلب: سطوح بالای کلسیم می تواند فشار خون را افزایش دهد و منجر به ناهنجاری های الکتریکی گردد که ریتم قلب را تغییر داده و آن را تحت فشار قرار می دهند.

دلایل هیپرکلسمی

بیماری های زمینه ای مختلف و عوامل دیگر می توانند باعث افزایش کلسیم خون شوند، از جمله:

1. پرکاری غدد پاراتیروئید

غدد پاراتیروئید سطح کلسیم خون را کنترل می نمایند. بنابراین، افزایش فعالیت آن ها باعث هیپرکلسمی می گردد. بزرگ شدن این غدد یا تشکیل توده های غیرسرطانی در آن ها باعث افزایش فعالیت شان می گردد.

فعالیت بیش از حد غدد پاراتیروئید که هیپرپاراتیروئیدیسم نامیده می گردد، شایع ترین علت هیپرکلسمی است. معمولاً پزشکان پرکاری پاراتیروئید را در افراد 50 تا 60 ساله تشخیص می دهند. شیوع این مشکل در زنان در مقایسه با مردان سه تا چهار برابر بیشتر است.

2. افزایش بیش از حد ویتامین D

ویتامین D باعث جذب کلسیم در روده می گردد و اجازه می دهد این ماده مغذی وارد جریان خون گردد. معمولاً بدن فقط 10 تا 20 درصد کلسیم موجود در رژیم غذایی را جذب می نماید و مابقی کلسیم به وسیله مدفوع دفع می گردد. با این حال، افزایش بیش از حد ویتامین D باعث می گردد بدن کلسیم بیشتری جذب کند و فرد دچار هیپرکلسمی گردد.

برخی تحقیقات نشان می دهد که مکمل درمانی با دوز بالای ویتامین D، پتانسیل ایجاد هیپرکلسمی را دارد. پزشکان این مکمل ها را برای یاری به درمان ام اس (MS) و سایر بیماری ها توصیه می نمایند. دوز بالا به معنی دریافت حداقل 4 هزار واحد بین المللی (IU) ویتامین D در روز است. بزرگسالان روزانه به 600 تا 800 واحد بین المللی ویتامین D احتیاج دارند.

3. سرطان

برخی از انواع سرطان ممکن است باعث هیپرکلسمی شوند. سرطان هایی که معمولاً به بروز این شرایط منجر می شوند عبارتند از:

• سرطان ریه
• سرطان سینه
• سرطان خون

اگر سرطان متاستاز دهد و به استخوان توسعه پیدا کند، خطر هیپرکلسمی افزایش می یابد.

4. سایر بیماری ها

سایر شرایطی که ممکن است باعث افزایش کلسیم خون شوند عبارتند از:

• بیماری سل
• بیماری تیروئید
• بیماری مزمن کلیوی
• بیماری غده فوق کلیوی
• عفونت های قارچی شدید

5. کاهش تحرک

افرادی که برای مدت طولانی قادر به حرکت کردن نیستند، ممکن است در معرض خطر هیپرکلسمی قرار داشته باشند. زمانی که استخوان ها کار کمتری برای انجام دادن دارند، ضعیف شده و کلسیم بیشتری را وارد جریان خون می نمایند.

6. کم آبی شدید بدن

در افرادی که به شدت دچار کم آبی هستند، آب کمتری در خون وجود دارد که این موضوع می تواند غلظت کلسیم را افزایش دهد. معمولاً به محض اینکه فرد به میزان کافی آب و مایعات دریافت می نماید، این عدم تعادل برطرف می گردد.

رابطه بین کم آبی و کلسیم خون دوطرفه است و در برخی موارد، سطوح بالای کلسیم می تواند به کم آبی شدید بدن منجر گردد. به همین علت، برای پزشکان مهم است که تشخیص دهند کدامیک اول اتفاق افتاده است: افزایش سطح کلسیم یا کم آبی.

7. داروها

برخی از داروها می توانند باعث تحریک بیش از حد غدد پاراتیروئید و درنتیجه افزایش کلسیم خون شوند. یکی از این داروها لیتیوم (Lithium) است که گاهی اوقات افراد برای درمان اختلال دوقطبی از آن استفاده می نمایند.

عوارض افزایش کلسیم خون

اگر هیپرکلسمی درمان نگردد، به بروز مسائل زیر منجر می گردد:

پوکی استخوان

در بیشتر موارد، کلسیم اضافی خون از استخوان ها خارج می گردد که این شرایط با گذشت زمان باعث نازک شدن یا کاهش تراکم استخوان ها می گردد. ترشح مداوم کلسیم خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می دهد. افراد مبتلا به پوکی استخوان در معرض خطرات زیر قرار دارند:

• شکستگی استخوان
• از کارافتادگی یا ناتوانی قابل توجه
• از دست دادن استقلال
• عدم تحرک برای طولانی مدت
• خمیدگی ستون فقرات
• کوتاهی قد با گذشت زمان

سنگ کلیه

در افراد مبتلا به هیپرکلسمی احتمال ایجاد کریستال های کلسیم در کلیه ها افزایش می یابد. این کریستال ها می توانند با هم ترکیب شده و به سنگ کلیه تبدیل شوند که اغلب بسیار دردناک است و می تواند باعث آسیب دیدگی کلیه گردد.

نارسایی کلیه

با گذشت زمان، هیپرکلسمی شدید عملکرد صحیح کلیه های بیمار را تحت تأثیر قرار می دهد. درنتیجه، کارآیی کلیه ها در پاکسازی خون، فراوری ادرار و حذف مؤثر مایعات از بدن کمتر می گردد. به این شرایط نارسایی کلیه می گویند.

ضربان قلب نامنظم

وقتی ایمپالس های الکتریکی از قلب عبور می نمایند و باعث انقباض آن می شوند، قلب می تپد. کلسیم در تنظیم این فرآیند نقش دارد و به همین علت افزایش آن می تواند باعث نامنظم شدن ضربان قلب گردد.

تشخیص علت هیپرکلسمی

هر فردی که علائم هیپرکلسمی را تجربه می نماید باید با پزشک صحبت کند. پزشک آزمایش خون تجویز می نماید و بر اساس نتایج آن علت بروز این مشکل را تشخیص می دهد. ممکن است افراد مبتلا به هیپرکلسمی خفیف هیچ علامتی نداشته باشند و پزشک به طور تصادفی در زمان چکاپ و انجام آزمایش خون روتین این بیماری را تشخیص دهد.

با آزمایش خون سطح کلسیم و هورمون پاراتورمون در خون میزان گیری می گردد. نتایج این آزمایش نشان دهنده عملکرد برخی از سیستم های بدن از جمله خون و کلیه ها است. پس از تشخیص هیپرکلسمی ممکن است پزشک برای آنالیز دقیق تر سایر روش های تشخیصی را هم توصیه کند، مانند:

• الکتروکاردیوگرام (EKG) یا نوار قلب برای ثبت فعالیت الکتریکی قلب
• تصویربرداری از قفسه سینه با اشعه ایکس برای آنالیز سرطان ریه یا عفونت
• ماموگرافی برای آنالیز سرطان سینه
• سی تی اسکن (CT) یا ام آر آی (MRI) برای آنالیز ساختار و اندام های بدن
• جذب سنجی اشعه ایکس با انرژی دوگانه که معمولاً به عنوان اسکن DEXA شناخته می گردد، برای میزان گیری تراکم استخوان

درمان افزایش کلسیم خون

ممکن است افراد مبتلا به هیپرکلسمی خفیف به درمان احتیاج نداشته باشند و سطح کلسیم خون به مرور زمان به حالت عادی برگردد. با این حال، ضروری است پزشک سطح کلسیم خون و سلامت کلیه ها را تحت نظر داشته باشد.

اگر سطح کلسیم به افزایش خود ادامه دهد یا خودبه خود بهبود نیابد، احتمالاً پزشک آزمایش های بیشتری را توصیه می نماید. برای افراد مبتلا به هیپرکلسمی شدید، کشف علت بروز این مشکل مهم است. بعلاوه ممکن است پزشک درمان هایی را برای یاری به کاهش سطح کلسیم و جلوگیری از عوارض آن پیشنهاد دهد. معمولاً این درمان ها شامل مایعات داخل وریدی و داروهایی مانند کلسی تونین (Calcitonin) یا بیس فسفونات ها (Bisphosphonates) می گردد.

اگر هیپرکلسمی به علت فعالیت زیاد غدد پاراتیروئید، افزایش بیش از حد ویتامین D یا سایر بیماری ها باشد، پزشک بیماری زمینه ای را هم درمان می نماید. در صورتی که توده های غیرسرطانی روی غدد پاراتیروئید تشکیل شده باشند، برای برداشتن آن ها به جراحی احتیاج است.

پیشگیری از هیپرکلسمی

اصلاح سبک زندگی می تواند به متعادل نگه داشتن سطح کلسیم و حفظ سلامت استخوان ها یاری کند. این اصلاحات عبارتند از:

• نوشیدن آب زیاد: دریافت کافی مایعات و هیدراته ماندن می تواند سطح کلسیم خون را کاهش دهد و به جلوگیری از تشکیل سنگ در کلیه ها یاری کند.
• ترک سیگار: سیگار کشیدن سرعت از دست دادن استخوان را افزایش می دهد و ترک آن علاوه بر بهبود سلامت استخوان ها، خطر ابتلا به سرطان و سایر بیماری ها را کاهش می دهد.
• ورزش و تمرینات قدرتی: تمرینات مقاومتی استحکام استخوان ها را افزایش داده و به حفظ سلامت آن ها یاری می نمایند.
• مصرف صحیح داروها و مکمل ها: پیروی از دستورالعمل های پزشکی می تواند از دریافت بیش از حد ویتامین D و ایجاد هیپرکلسمی جلوگیری کند.

کلام پایانی

هیپرکلسمی به معنی افزایش کلسیم خون است. گاهی اوقات، این مشکل بدون علامت است و پزشک بروز آن را هنگام چکاپ و انجام سایر آزمایش ها تشخیص می دهد. اما در موارد شدید، بیمار علائمی مانند تکرر ادرار، تشنگی زیاد، ریتم غیرطبیعی قلب و مسائل گوارشی را تجربه می نماید. علل احتمالی هیپرکلسمی شامل فعالیت بیش از حد غدد پاراتیروئید، مصرف برخی داروها، دریافت بیش از حد ویتامین D و سرطان می گردد.

درمان افزایش کلسیم خون به شدت و علت بروز آن بستگی دارد. ممکن است هیپرکلسمی خفیف به درمان احتیاج نداشته باشد و خودبه خود برطرف گردد. با این حال اگر مشکل جدی تر باشد، پزشک برای کاهش سطح کلسیم و درمان علت زمینه ای آن دارو تجویز می نماید. اگر علائم هیپرکلسمی را تجربه کردید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. درمان به موقع این بیماری می تواند از بروز عوارض آن جلوگیری کند.

این مطلب صرفا جنبه آموزش و اطلاع رسانی دارد. پیش از استفاده از توصیه های این مطلب حتما با پزشک متخصص مشورت کنید. برای اطلاعات بیشتر بیانیه برطرف مسؤولیت وبلاگ مهدی آبادانی مگ را بخوانید.

منبع: medicalnewstoday