یک موجود عجیب از دوران هخامنشی - وبلاگ مهدی آبادانی

به گزارش وبلاگ مهدی آبادانی، در محوطه تاریخی تخت جمشید، روی سر ستون ها، موجودی افسانه ای با سر یک پرنده، گوش هایی شبیه اسب و تنی به شکل شیر دیده می گردد که گریفین یا شیردال نام دارد؛ مرغ اسطوره ای دنیای باستان که واضح ترین نقش آن، همان هما نشان هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران است.

به گزارش ایسنا، گریفین یا شیردال (دال به معنای عقاب است: فرهنگ مشخص) از مرغان اسطوره ای دنیای باستان است. این موجود عجیب که نمونه هایی از آن در افسانه ها و هنر بین النهرین، مصر، یونان، هند و ایران مشاهده شده از نیمۀ جلو به شکل عقاب و از نیمۀ پشت، شبیه شیر است و یکی از کامل ترین نماد های قدرت و پادشاهی به شمار می آید که نخستین بار هنرمندان عیلامی آن را ابداع کردند.

این پرنده در برخی از ادوار تاریخی ایران، هما نامیده شده است. در متون ادبی فارسی مرغی به نام هما آورده شده که جایگاه رفیعی در ادبیات و باور های ایرانیان داشته است، چنان که آن را موجب سعادت می دانستند و می پنداشتند که سایه اش بر سر هر کسی افتد او را خوشبخت می نماید. شیردال یا گریفین یا هما می تواند همان عنقا یا سیمرغ اساطیری و افسانه ای سنتی نیز باشد که در شاهنامه فردوسی به آن اشاره شده است.

نمونه های گریفین یا شیردالِ دوران هخامنشی به تاریخ 500 قبل از میلاد برمی شود. از لحاظ فرم هنری، این موجودات، خاصِ دوران هخامنشی شده اند و بیشترین نمونه ها و به یادماندنی ترین گریفین ها را در بین تمام دوران نمایش داده اند. گریفین های هخامنشی از مقدار های بزرگ برای سرستون تا ابعاد کوچک برای زیورآلات ساخته شده اند.

در خاکبرداری های سال های 1331 تا 1333 خورشیدی، دو سرستون عقابِ دو سر در دو قسمت از ساختمان شمالی خیابان سپاهیان در تخت جمشید یافت شد که احتمالا برای برپایی در یکی از کاخ های دورتر از آن مکان بوده است، ولی فرصت بردنش را نیافته بودند. تراش و پرداخت این دو اثر، بسیار ظریف و هنرمندانه است. برای نگهداری آن ها از آسیب، هر دو را برپایه های سیمانی پایدار نموده اند.

نتایج مقاله پژوهشی مطالعه تطبیقی نقش مایه گریفین در ایران و یونان نیز نشان می دهد کل و مضمون گریفین های یونانی تحت تأثیر فرم و مضمون گریفین های ایرانی است. از دوره اشکانی بازنمایی گریفین با دهان باز در ایران متداول شده و این شکل در یونان به اصلی ترین شکل گریفین تبدیل شده است.

لحظه کشف گریفین در کاوش های تخت جمشید به سال 1310