اشتباه وزیر کار کجاست؟ - وبلاگ مهدی آبادانی

به گزارش وبلاگ مهدی آبادانی، فهرست 392 فرصت سرمایه گذاری وزارت صمت در حوزه صنعت که هفته گذشته منتشر شد، نشان می دهد که برای ایجاد شغل برای 480 هزار نفر به سرمایه ای بالغ بر 2414 هزار میلیارد احتیاج است. با این وجود با یک حساب سرانگشتی می توان دریافت که برای ایجاد اشتغال برای هر نفر در حوزه صنعت به سرمایه گذاری 5 میلیارد تومانی احتیاج است.

به گزارش وبلاگ مهدی آبادانی، در حوزه خدمات و کشاورزی نیز اقتصاددانان می گویند که با کمتر از 30 میلیون تومان در این بخش ها نمی توان شغلی ایجاد کرد. به اعتقاد آن ها ایجاد شغل در حوزه کشاورزی، سرمایه گذاری بسیار بیشتری از حوزه خدمات می طلبد.

اما در مقابل وزیر کار همچنان معتقد است که با یک میلیون تومان می توان کار فراوریی راه اندازی کرد.

در آن سو، وحید شقاقی شهری، اقتصاددان و استاد دانشگاه اعتقاد دارد که چنین ایده ای قابلیت اجرایی ندارد.

برای ایجاد شغل نمی شود یک نسخه واحد از لحاظ منابع مالی گفت

وحید شقاقی شهری، اقتصاددان و استاد دانشگاه در این رابطه و در مصاحبه با وبلاگ مهدی آبادانی گفت: بازتاب چنین حرف هایی در جامعه بسیار آزاردهنده است و روح و روان مردم را آزار می دهد. ما در فضایی زندگی می کنیم که اخبار به سرعت منتشر می شوند وتبادل اطلاعات به شکل آنی صورت می گیرد. مردم هم در این چهار سال اخیر به شدت تحت فشار بوده اند. البته از سال 1387 به بعد تورم های ما به بالای 30 درصد رسید و همین سال جاری هم تورم ما بالای 42 درصد خواهد بود. در شرایطی که در طول چهار سال گذشته میانگین تورم اقتصاد ایران حدود 35 درصد بوده است، یک فشار سنگینی هم دارد در اقتصاد بر مردم وارد می شود. حالا هزینه های دم دستی مردم یعنی خورد و خوراک حداقلی یک خانواده سه تا چهار نفره به شکل روزانه بیش از 300 تا 400 هزار تومان خواهد شد.

وی ادامه داد: وقتی چنین شرایطی وجود دارد و چنین گزاره هایی مطرح می شود که با یک میلیون تومان می توان شغل ایجاد کرد، این ها مردم را آزار می دهد. به نظر من مدیران دولتی باید در بیان مطالب شان خیلی دقت نمایند، واقعیت ها را ببینند و شرایط را لمس نمایند. البته ممکن است که یک تعداد محدودی آدم در ایران پیدا کنید که آن ها دانش و تخصص و مهارت بسیار بالایی دارند. این افراد می توانند حتی با یک میلیون تومان هم برای خودشان شغل ایجاد نمایند. اما در بین 80 میلیون ایرانی، چند نفر شامل این بحث می شوند که فرد مهارت بسیار زیادی دارد حتی بدون هیچ سرمایه گذاری هم بتواند شغل پایدار ایجاد کند.

این اقتصاددان با اشاره به طرح ایده ایجاد شغل با یک میلیون تومان از سوی وزیر کار، گفت: وقتی ما داریم در مورد مردم صحبت می کنیم باید عموم مردم را محور قرار دهیم. شغل پایدار نیازمند منابع مالی و دانش و تخصص و مهارت است. یادگیری مهارت و دانش هم زمان بر و منابع مالی می خواهد. فرض کنید فردی اگر بخواهد مهارتی را یاد بگیرد باید هزینه کند، یعنی شما باید بروید در کنار یک استاد کاری حداقل دو سال شاگردی کنید و آن مهارت را یاد بگیرید. مثلا در حوزه تعمیر خودرو، عینک و تعمیرات مختلف؛ این ها هم نیاز به مهارت و دانش کافی دارد که هم زمان نیاز دارد و منابع نیاز دارد. هر شخصی در ایران اگر بخواهد مهارتی یاد بگیرد باید هزینه کند. چنانچه فردی اگر بخواهد دانش و علم در دانشگاه یاد بگیرد باید هزینه کند حتی اگر در دانشگاه دولتی باشد. این هزینه ها شامل هزینه کتاب، رفت و آمد و هزینه های مختلف می شود. در بخش های خصوصی هم شما اگر بخواهید مهارت یاد بگیرید باید هزینه و زمان صرف کنید.

وی افزود: بعد از این مرحله که شما مهارت را یاد گرفتید، اگر می خواهید خود اشتغالی راه اندازی کنید منابع مالی نیاز خواهد داشت. هر شغلی هم منابع مالی مورد نیازش فرق دارد. ولی ما در جامعه ای زندگی می کنیم که باید آمار و اعداد وشرایط مردم را لمس کنیم و یک حس درستی از جامعه داشته باشیم. با این حال خود اشتغالی نیازمند هم مهارت کافی و نیازمند منابع مالی است. البته هر شغلی نیازمند منابع مالی فرق دارد چرا که یک شغل ممکن است ابزار و ماشین آلاتی نیاز داشته باشد. ما کمترین ابزار و ماشین آلات را بخواهید تهیه کنید، خودش منابع مالی بالایی را می طلبد. مثلا من استاد دانشگاه در این شرایط فضای مجازی، حداقل یک کامپیوتر می خواهم که متصل به اینترنت باشد، تا بتوانم کلاس ها را برگزار کنم. یک فرد دیگر می خواهد برود عینک سازی راه اندازی کند، حالا فارغ از مغازه خودش، نیاز به ابزار و ماشین آلات عینک سازی دارد. تعمیر خودرو هم به همین شکل و دیگر مشاغل هم بدین ترتیب به ابزار و ماشین آلاتی نیازمند هستند.

این استاد دانشگاه توضیح داد: ابزار و ماشین آلات مقرون به صرفه نیست و گران شده است؛ بنابراین یک خود اشتغالی نیازمند یک مهارت است. نیازمند صرف زمان کافی برای کسب مهارت است و نیازمند تامین ابزارآلات و ماشین آلات است، که همه این ها منابع مالی می خواهد.

شقاقی شهری یادآور شد: من فکر می کنم که ما باید در بیان مطالب مان خیلی دقت کنیم و مردم را بیش از این آزرده خاطر نکنیم. علاوه بر این یادمان باشد که شغل مهم نیست، شغل پایدار مهم است. ممکن است ما چند ماهی در یک جایی مشغول به کار شویم که خیلی هم فایده ندارد. ما زمانی می توانیم در مورد شغل صحبت کنیم که شغل پایدار باشد. فرد بداند که حقوق تعیین پایدار نصیب او خواهد شد و گرنه شغل های موقت ماهانه و روزانه که فایده چندانی ندارد.

این اقتصاددان در مورد سرمایه مورد نیاز برای ایجاد شغل هم گفت: فاکتور های لازم برای خود اشتغالی در هر شغلی بسیار فرق دارد، بنابراین ما نمی توانیم که در مورد خود اشتغالی یک عدد تعیینی را اعلام کنیم که چقدر سرمایه می خواهد. اما در این کشور سرمایه لازم باید حداقل به نحوی باشد که تامین کسب مهارت را ایجاد کند و فرد توان تهیه ابزار و ماشین آلات را داشته باشد. البته ما نباید عدد بدهیم، چون ما در مورد جامعه صحبت می کنیم و نه در مورد یک شغل خاص. ما وقتی در مورد مشاغل از جنس خود اشتغالی صحبت می کنیم هر کدام ابزارآلات و ماشین آلات، زمان کسب مهارت و هزینه کسب مهارت آن با یکدیگر فرق دارد؛ لذا نمی شود یک نسخه واحد را از لحاظ منابع مالی مورد نیاز گفت.

وی افزود: با این وجود در مجموع بیان چنین جملاتی از سوی دولت مناسب نیست. چون مردم به اندازه کافی در این دو سه ساله اخیر تحت فشار هستند و ما باید در بیان جملات مان واقع بینانه مسائل را در نظر بگیریم و در بیان بحث های مان عموم مردم را در نظر بگیریم. چرا که ممکن است یک فرد با یک منابع مالی جزئی بتواند شغل ایجاد کند. اما آن فرد، چون مهارت در طول سالیان سال به دست آورده، این امکان را به دست آورده ممکن است که این فرد بتواند برای خودش خوداشتغالی ایجاد کند. ولی وقتی داریم جمله ای مطرح می کنیم ما باید عموم مردم را در نظر بگیریم؛ بنابراین مسئول دولتی باید در بیان اظهارات اش عموم را در نظر بگیرد. چرا که شخص را نمی شود به جامعه تعمیم داد. ما مسئول شخص نیستم، ما مسئول کشور هستیم. مسئول کشور باید راهکاری بدهد که عموم مردم را شامل شود.

آقای وزیر بیش از اندازه روی مشاغل خانگی حساب باز نموده است

حمید حاجی اسماعیلی، کارشناس حوزه کار، در مصاحبه با وبلاگ مهدی آبادانی گفت: وزیر کار بیش از اندازه روی مشاغل خانگی حساب باز نموده است. این درحالی است که چنین ظرفیتی در کشور ما وجود ندارد. ایجاد شغل با یک میلیون تومان بحثی است که وزیر کار پیش از رسیدن به این مقام مطرح نموده بود و حالا بار دیگر آن را تکرار نموده است. واقعیت این است که با این اندازه سرمایه نمی توان شغل ایجاد کرد. به نظر من آقای وزیر بیش از اندازه روی مشاغل خانگی حساب باز نموده است. این درحالی است که چنین ظرفیتی در کشور ما وجود ندارد. چرا که مشاغل خانگی شرایط خاص خودش را دارد و این بحث حتی در دولت های قبل هم مطرح بود و پیش بینی می شد که بتوانند از این راستا شغل به اندازه پیش بینی شان ایجاد شود. اما چنین اتفاقی رخ نداد. حتی حمایت های مالی در قالب وام هم از آن ها صورت گرفت، ولی نتیجه مثبتی در بر نداشت.

وی ادامه داد: شرایط در حال حاضر برخلاف گذشته تغییر نموده است و آن موقعیت های مناسب برای خانواده ها و برای ایجاد مشاغل خانگی وجود ندارد. چرا که مردم الان برای کار های ضروری شان پول پرداخت می نمایند و قدرت خریدشان به شدت کاهش یافته است، مخصوصا طی سه سال گذشته که تحریم ها شدت پیدا کرد، کرونا شیوع یافت و محدویت ها رخ داد؛ بنابراین مردم با ضرورت خرید می نمایند.

این کارشناس حوزه کار افزود: صنایع خانگی، صنایع دستی و فراوریاتی که در قالب مسائل مشاغل خانگی مطرح است جز ضروریات و مصارف اصلی مردم نیست؛ بنابراین نمی شود بازار خوبی را برای آن ها پیش بینی کرد تا آن ها به سوی این قبیل کار ها سوق پیدا نمایند. در عین حال ما چالش های بسیار جدی در بحث مشاغل خانگی در آپارتمان ها داشته ایم که خود مانعی جدی برای چنین فعالیت هایی است. اینکه دولت اصرار می نماید، باید زمینه اجتماعی، روابط اجتماعی در آپارتمان ها و منطقه ها مسکونی را مد نظر داشته باشد. به این علت که افراد اگر بخواهند در این حوزه کار نمایند با واکنش های بسیار زیادی روبرو می شوند و باید چارچوب های خاصی را در نظر داشته باشند، که البته به نظر من این مسئله هنوز در کشور ما جا نیفتاده است.

حاجی اسماعیلی گفت: موضوع دیگری که در این حوزه وجود دارد این است که بخش خدمات به علت محدودیت های کرونا آسیب دیده است. گردشگری که یکی از حوزه های پررنگ بخش خدمات است در این محدودیت ها دچار مشکل شده است. درست است که الان شرایط آرام به آرام به سمت طبیعی شدن از لحاظ پروتکل های بهداشتی و واکسیناسیون برمی شود، ولی هنوز بحث گردشگری نتوانسته به حالت طبیعی قبلی برشود. یکی از مواردی که شاید زمینه خرید صنایع خانگی و صنایع دستی را در مورد مشاغل خانگی رونق دهد، خرید هایی بود که افراد مختلف به علت مسافرت به شهر های مختلف کشور و یا ورود مسافران خارجی انجام می شد. الان شما به تهران که مرکز این کشور است وخواهید دید خیابان هایی که محل عرضه چنین محصولاتی بودند در حال حاضر مشتری چندانی ندارند و به سختی روی پا مانده اند. بعد چگونه انتظار دارید که چنین افرادی در خانه فراوریاتی داشته باشند و این ها در بیرون خریدار داشته باشد. این مغازه ها هم امکان ندارد چنین محصولاتی را که تحت عنوان مشاغل خانگی فراوری می شود، خریداری نمایند.

وی افزود: یکی دیگر از مشکلاتی که در بحث مشاغل خانگی وجود دارد و آقای وزیر تاکید دارد که با یک میلیون تومان می شود این کار را کرد، سفارش هایی بود که فراورینمایندگان بزرگ در بیرون به افرادی می دادند که این ها در خانه کار می نمایند. یعنی بخشی از کار های فراوریی را افراد در قالب شغل خانگی در خانه انجام می دادند و تحویل فراوری نمایندگان بزرگ می دادند. اما الان همین ها هم وجود ندارند. به این خاطر که سطح و حجم فراوریات کشور به شدت کاهش پیدا نموده است و همان کارگر ها که در کارگاه ها کار می نمایند هم با محدودیت روبرو شده اند و تعداد آن ها کاهش پیدا نموده است. با این اوصاف آنقدر رونق در بخش فراوریات نیست که بخشی از کار ها را برون سپاری نمایند.

این کارشناس حوزه کار یادآور شد: در حال حاضر یک سوال بزرگ برای من ایجاد شده که آقای وزیر در شرایط مالی و اجتماعی کشور، باز هم تاکید دارند که مشاغل خانگی ظرفیت خاصی است که بیش از این می تواند بارور شود. برخلاف گذشته من فکر می کنم که یک میلیون تومان، لوازم و وسایل کار ها را نمی تواند فراهم کند که فردی مبادرت به کار های دستی کند؛ بنابراین این بحث منتفی است که کسی بتواند با این مبالغ بتواند شغل ایجاد کند.

حاجی اسماعیلی افزود: هر چند در بخش خدمات سرمایه کمتری نسبت به بخش کشاورزی و بخش صنعت نیاز دارد، اما نه این رقم ها که اعلام شده است. ما در بخش صنعت شاید برای ایجاد یک شغل بیش از یک میلیارد تومان سرمایه نیاز داشته باشیم. چرا که سرمایه گذاری در بخش صنعت بسیار هزینه بر است و هزینه سنگینی می خواهد.

وی گفت: در حوزه کشاورزی نیز به علت خشکسالی ها و کمبود منابع آب در کشور و کاهش مصرف و تقاضا به علت کاهش خرید مردم در بازار دچار چالش است. علاوه بر این شما دیدید که بعضی از فراوری بخش کشاورزی ما مخصوصا در بخش سیفی جات و میوه به کشور های اطراف صادر می شد. اما به دلایل متعددی در طول ماه های اخیر با چالش هایی روبرو شده است. در زمینه مصرف داخلی نیز می توان گفت که نسبت به سه سال اخیر پنجاه درصد کاهش یافته است؛ بنابراین در این بخش سرمایه گذاری با مبالغ کم امکان پذیر نیست.

این کارشناس حوزه کار گفت: در بخش خدمات ظرفیت ما از گذشته، بسیار زیاد بوده و تقریبا بیش از 50 درصد ظرفیت اشتغال کشور ما را تشکیل می دهد. اما باید توجه داشت که بسیاری از مشاغل این بخش ناپایدار است و در واقع فصلی و مقطعی است. این ها به هر حال در قالب کارگاه های کوچک شکل می گیرند، بعد از مدتی به تناسب فصل، تحولات مالی وتقاضا هایی که در بازار شکل می گیرد، تغییر ماهیت می دهند.

حاجی اسماعیلی گفت: الان هم به علت شرایط کرونایی، مردم ملاحظات خاصی برای بخش خدمات دارند. اما با این وجود به نظر من با کمتر از 30 میلیون تومان، امکان اینکه ما بتوانیم در بخش خدمات بتوانیم شغل ایجاد کنیم وجود ندارد. چون فردی که می خواهد در این زمینه فعالیت کند، یک سری لوازم و وسایل نیاز دارد و در مرحله بعد باید جایی را اجاره کند. البته اگر قرار است که ما بخواهیم این را شغل تعریف کنیم، و الا اینکه هر کسی در خیابان راه می رود، ما بگوییم او یک شغل دارد و فعالیتی انجام می دهد، معلوم است که آمار ها افزایش می یابد و این آمار ها سال های سال است که در کشور ما چالش هایی به وجود آورده است و محل اعتنا برای تصمیم گیری نیست.